آئین نامه کمیسیون حقیقت یاب
براساس سند مراحل دادرسی، دادگاه ایران تریبونال در دو مرحله برگزار می شود. این دو مرحله شامل کمیسیون حقیقت یاب و دادگاه (تریبونال) است.
هدف کمیسیون حقیقت یاب، جمع آوری اظهاریه ها و شهادت نامه ها، اسناد، چاپ و نشر گزارش در پیوند با اعدام های جمعی و گسترده سال های اولیه دهه ۶٠ و قتل عام زندانیان سیاسی در تابستان ۶٧ است. کمیسیون همچنین درارتباط با چگونگی پیگرد قانونی موارد نقض حقوق مردم، دستگیری، شکنجه و اعدام و قتل مخالفان سیاسی و راه های پیشگیری از تکرارچنین فجایع انسانی درآینده، توصیه هایش را آماده می کند. گزارش کمیسیون، مبنای کیفرخواست علیه جمهوری اسلامی ایران در مرحله دوم دادگاه ایران تریبونال خواهد بود. یکی دیگر از دلایل موجودیت کمیسیون حقیقت یاب ایجاد فرصت برای خانواده های جان سپردگان و جان بدربردگان از کشتار زندانیان سیاسی در دهه شصت است که نقطه نظرات شان را به گوش مردم جهان برسانند و آن چه را که برخود و عزیزان شان در دهه شصت کذشته است در تاریخ ثبت کنند. آگاه کردن مردم جهان در ارتباط با این کشتارها و بازگویی بیرحمی ها و شقاوت این دهه، از دیگر دلایل تشکیل این کمیسیون است.
کمیسیون حقیقت یاب که در ارتباط با رسیدگی به کشتار زندانیان سیاسی تشکیل می شود، پدیده ای غیر عادی خواهد بود. چرا که در بین کمیسیون هایی که تابحال تشکیل شده نخستین کمیسیونی خواهد بود که منحصرا توسط مردم و بدون پشتیبانی هیچ دولتی تشکیل می شود. افزون بر این، فرآیند دادرسی این کمیسیون نیز فرآیندی غیرعادی است، زیرا که این نخستین کمیسیون حقیقت یابی خواهد بود که نقض حقوق بشر توسط حکومتی که هنوز بر قدرت است را، مورد رسیدگی قرار می دهد.
کمیسیون حقیقت یاب، به هیئت منصفه ای کارآزموده و بین المللی نیاز دارد ( که ترجیحا از متخصصانی در حوزه های حقوق، سیاست، حقوق بشر و اساتید دانشگاه و روزنامه نگاران تشکیل شده باشد). علیرغم اینکه حضور حقوق دانان و قضات در خور اهمیت است، اما ترجیح داده می شود که هیئت کارشناسان ما صرفا از حقوق دانان و قضات تشکیل نشده باشد، زیرا که این شبهه را بدست می دهد که گویا هیئت مذکور بناست که صرفا به امور قضایی رسیدگی کند، تا اینکه یک هیئت حقیقت یاب باشد.
هیئت قضات(کمیسیونرها) پیش از تشکیل کمیسیون، شهادت نامه های جان بدربردگان و خانواده ها را که کمیته راهبردی حقوقی کارزار ایران ترییونال درطول دو یا سه ماه پیش از تشکیل کمیسیون دریافت کرده اند، مورد بررسی قرار می دهند. افرادی که شهادت نامه های شان را تسلیم می کنند لازم است شخصا در برابر هیئت منصفه حضور یابند، یا اینکه از طریق ویدیو کنفرانس با این هیئت تماس برقرار کرده و شهادت دهند. شاهدین می بایست صرفا در مورد تجربه های شان صحبت کنند. به طور نمونه، خانواده های جان باختگان می بایست صرفا رویدادهایی را که به مرگ عزیزان شان در زندان انجامیده و تاثیرات آن بر خود و خانواده شان را توضیح دهند.
بعد از اینکه کمیسیون همه شهادت نامه ها را دریافت کرد، می بایست گزارش کتبی خود را که دربرگیرنده همه یافته هایش است، منتشر و در اختیار دادگاه ایران تریبونال قرار دهد. گزارش می بایست درک هیئت منصفه از رویدادهای دهه ۶٠ به ویژه کشتار زندانیان سیاسی در تابستان ۶۷را مورد بحت و تفحص قرار دهد، به عاملین این واقعه اشاره کند و چگونگی پیگیری این قضیه در دادگاه را روشن نماید.