مراحل تحقیقات و دادرسی

سند دادخواهی مردمی

توضیحاتی که در ذیل آورده شده اند، نمودار خلاصه شده ای از روش بکارگرفته شده در رابطه با روند و فرآیند تحقیقات در مورد نقض فاحش حقوق بشر توسط حکومت جمهوری اسلامی در دهۀ شصت را ترسیم میکند.

همانطور که ملاحظه خواهید کرد، این روش پیشنهادی، بر مبنای الگوهای برگرفته شده از پیشبرد عدالت در چند مورد از نمونه های بین المللی برگرفته شده است. از آنجائیکه مراحل و افراد پیشبرندۀ این عدالتخواهی دارای مرجعیّت قانونی نمیباشند، هیچگونه نیازی به مشمولیّت به هیچیک از معارف قانونی تثبیت شدۀ مرسوم نخواهند داشت. الگوی “کمیسیون حقیقت یاب” با در نظر گرفتن یک چنین واقعیّتی است که بعنوان یک طرح پیشنهادی عملکرد خواهد داشت.

این طرح پیشنهادی شامل فرآیند دیگری نیز میباشد که پس از پرداختن به کار “کمیسیون حقیقت یاب” در مرحلۀ “دادگاه” به اجرا گذاشته خواهد شد. وظیفۀ این “دادگاه”، رسیدگی و قضاوت در مورد متهمین نقض فاحش حقوق بشر در ایران در طول دهۀ شصت در زندانهای رژیم جمهوری اسلامی میباشد.

بطور خلاصه، این طرح پیشنهادی شامل دو مرحله میباشد: مرحلۀ تحقیق و رسیدگی به مستندات در مورد جنایات رژیم جمهوری اسلامی توسط “کمیسیون حقیقت یاب” و متعاقب آن، مرحلۀ قضاوت در مورد مستندات بدست آمده در “دادگاه”.

مرحلۀ اول: “کمیسیون حقیقت یاب”

شرح مفاهیم	“کمیسیون حقیقت یاب” (“کمیسیون”)، هم به مفهوم “کمیسیون حقیقت یاب” قلمداد میشود (که در سالهای اخیر یکچنین نهادی بسیار متداول گشته است) و هم بعنوان کمیسیون تحقیق. “کمیسیون حقیقت یاب” در این مجموعه بمثابه یک نهاد قابل انعطاف عملکرد میکند که وظیفۀ آن تحقیق و گزارش دهی در رابطه با نقض فاحش حقوق بشر در ایران در طی دهۀ شصت میباشد. این نهاد، در کنار پرداختن به موارد مشخّص فردی، قابلیّت رسیدگی به مواردی که مشمول یک دورۀ زمانی هم میشود را دارد. دلیل وجودی این کمیسیون، فراهم آوردن امکانات بمنظور انعکاس صدای اعتراضات بر حق و دادخواهی اعضای خانواده های قربانیان و بازماندگان قتل عام زندانیان و شنیدن قضایا از زبان شاهدان جان بدر برده در مورد این تراژدی انسانی در دهۀ شصت در ایران میباشد. حقّانیّت و اعتبار این کمیسیون از سه منبع نشأت میگیرد: الف-  مقام و اعتبار افرادی که اظهارات شاهدان را میشنوند و بر طبق این اظهارات گزارش خود را تنظیم میکنند. ب- اظهارات و شواهد دریافتی از سوی طیف وسیعی از شاهدان با دیدگاههای متفاوت سیاسی. ج- انتشار و تکثیر وسیع اظهارات برگرفته شده از شاهدان (بطور مشروط).
اختیارات	این کمیسیون از اختیارات کافی برای رسیدگی و تحقیق در مورد اعدامهای دسته جمعی در دهۀ شصت و بویژه قتل عام زندانیان سیاسی در تابستان و پائیز سال شصت و هفت برخوردار است. تشکیل یک چنین کمیسیونی از آنجائیکه از حمایت هیچیک از حکومتهای فعلی در جهان برخوردار نمیباشد در نوع خود بی نظیر و یا در بهترین حالت، کم نظیر بشمار میرود. اضافه بر این، از آنجائیکه هدف این کمیسیون رسیدگی و تحقیق در مورد جنایات و نقض حقوق بشر از طرف یکی از حکومتهای مستبد هنوز پابرجا در جهان میباشد، آنرا در زمرۀ یکی از کمیسیونهای نادر در نوع خود در سطح جهان قرار میدهد.
اعضاء	این کمیسیون از هفت فرد تشکیل میشود. اگر چه حضور حقوقدانان و قضات در این نهاد در تمامیّت آن از اهمیّت بالائی برخوردار است، امّا سعی بر آن شده است تا از این امر خود داری گردد؛ چرا که وظیفۀ اصلی این کمیسیون در این مرحله دستیابی به حقیقت میباشد و نه امر پیشبرد مراحل حقوقی. پیرو دریافت اظهارات شاهدان و پس از مطالعۀ دقیق آنها، اعضای این کمیسیون گزارش خود را در مورد حقایق بدست آمده بر اساس شواهد ارائه شده تهیه خواهند کرد. در حالیکه گزارشات تهیه شده بصورت خلاصه ارائه خواهند شد، امّا با این وجود بدلیل ماهیّت اینچنین تحقیقاتی، گمان میرود که گزارشات تهیه شده با جزئیات متعدد و از حجم بالائی برخوردار باشند. گزارش تهیه شده، میزان درک کمیسیون را از وقایع دهۀ شصت بازتاب خواهد داد؛ به این مفهوم که مسببین و پاسخگویان به این جنایات چه کسانی بودند و چگونه میبایستی در مقابل یک محکمه با آنان برخورد شود.
زمینۀ کارهای تدارکاتی	کمیتۀ بین المللی راهبردی حقوقی ایران تریبونال، مسئولیت سازماندهی کمیسیون حقیقت یاب  را به عهده دارد که از اواخر سال ٢٠١١ در این رابطه آغاز بکار کرد، کمیته راهبردی، مدارک و اظهارنامه های شاهدان را به این کمیسیون تسلیم خواهد کرد. از شاهدان خواسته شده است، اظهارنامه های خود را محدود به تجارب شخصی خود تنظیم کنند. برای نمونه، از خانواده های جان باخته گان  خواسته شده است که متون اظهارنامۀ خودرا به مواردی که منجر به کشته شدن عزیز و یا عزیزان شان و ستم و رنجی که برخود آنان رفته است، محدود کنند.
مدارک بر اساس مستندات	این کمیسیون مدارکی را که از طرف کمیتۀ راهبردی ارائه شده اند بدقّت بررسی خواهد کرد. قوانین موکدی که در دادگاهای حقوقی متعارف اِعمال میشوند، نظیر سختگیریهای معمول بر مدارک ارائه داده شده توسط شاهدان، در برابر این کمیسیون از حد اکثر انعطاف پذیری برخوردار هستند تا بتواند از تمامی مدارک ارائه شدۀ مربوط بهره گیری کند.
زمانبندی	تاریخ نشست کمیسیون برای برگزاری مرحلۀ اوّل این دادخواهی در فواصل ١٨تا ٢٢ژوئن ٢٠١٢ در مرکز اقدام حقوق بشر سازمان عفو بین الملل تنظیم شده است. در طول این پنج روز، قریب به هشتاد تن از شاهدان این فاجعۀ انسانی اظهارات خودرا تسلیم این کمیسیون خواهند کرد. اعضای این کمیسیون طی ماههای مه و ژوئن ٢٠١٢ با برگزار کردن نشستهای مشورتی هماهنگی های لازم را تا پیش از شروع به شنیدن اظهارات شاهدان ترتیب داده و از میان خود یکی از اعضای این کمیسیون را بعنوان رئیس کمیسیون انتخاب خواهند کرد. مدارک مربوط که شامل اظهارنامه های شاهدان میباشد از پیش ارائه خواهند شد. زمان ارائه و پذیرش این مدارک توسط کمیسیون از پیش و بطور واضح و روشن از طریق یک کنفرانس مطبوعاتی با حضور تمامی اعضای این کمیسیون تعیین شده است.
دستاوردهای نهائی	در پایان برگزاری این مرحله، این کمیسیون دو دستاورد مشخص خواهد داشت: الف- گزارش مستند بر اساس مدارک ارائه شده که در طول فعالیّتهای پنچ روزۀ این کمیسیون بدست آمده اند. ب- توصیه های لازم به اعضای تیم دادستانی در رابطه با محکومیّت مجرمین. پ-تیم دادستانی براساس گزارش کمیسیون، کیفرخواست علیه جمهوری اسلامی تنظیم می کند.

مرحلۀ دوّم: “دادگاه”

شرح مفاهیم	چنانچه کمیسیون حقیقت یاب به این نتیجه گیری دست پیدا کند که شواهد و مدارک ارائه شده موضوعیّت تشکیل یک دادرسی را موجب می شوند، ترتیبات لازم برای برگزاری این دادرسی بمنظور رسیدگی به شکایات  ارائه داده شده با فوریّت داده خواهد شد. عملکرد این دادرسی، مشابه به یک دادگاه حقوقی است که با حضور دادستان و هیئتی از قضات رسیدگی به نقض فاحش حقوق بشر در دهۀ شصت در ایران توسط جمهوری اسلامی را برگزار خواهد کرد. تصمیم نهائی در محکومیّت و یا تبرئۀ متهمین در این دادرسی بعهدۀ این دادگاه خواهد بود.
اختیارات	این دادرسی تنها بمواردی خواهد پرداخت که تیم دادستانی آنها را مورد اتهام واقع نهاده اند.
اعضاء	هیئت قضات این دادگاه متشکل از شش تا  هشت تن از سرشناس ترین چهره های حقوقی و قضات مستقل ومترقی در سطح بین المللی میباشد.
مدارک بر اساس مستندات	در طی مراحل دادرسی، تمامی مدارک و اظهارنامه های شاهدان توسط دادگاه بازبینی و بررسی شده و از منتخبین بازماندگان، اعضای خانواده ها و کارشناسان حقوقی و نقض حقوق بشر بصورت شفاهی مصاحبه و نظرخواهی بعمل خواهد آمد. این دادرسی بدنبال این مرحله و پس از بازبینی شواهد و نظرات ارائه داده شده مواردی را که مشمول دادخواهی در دادگاه میشوند را تعیین خواهد کرد. تمامی شواهد توسط تیم دادستانی ارائه خواهند شد. در همین موازات، تیم دادستانی همچنین تعهدات حکومت جمهوری اسلامی درقبال احترام به حقوق بشر در مورد شهروندان خود، نقض قوانین داخلی و بین المللی توسط این حکومت و دلائل و اساس متهم بودن این رژیم به جنایت بر علیه بشریّت را مطرح خواهد کرد.
زمانبندی	تاریخ تشکیل دادگاه در فواصل بین ٢۵تا ٢٧اکتبر ٢٠١٢در شهر لاهه  در سالن آکادمی حقوق کاخ صلح تنظیم شده است. در خلال این سه روز قریب به بیست تن در رابطه با جنایات جمهوری اسلامی در زندان ها در دهه شصت شهادت خواهند داد.  تمامی قضات این دادگاه طی ماههای سپتامبر و اکتبر ٢٠١٢ با برگزار کردن نشستهای مشورتی، هماهنگی های لازم را تا پیش از شروع به شنیدن اظهارات شاهدان ترتیب داده و از میان خود یکی از اعضای هیئت قضات را بعنوان رئیس این هیئت انتخاب خواهند کرد. مدارک مربوط که شامل گزارش کمیسیون و اظهارنامه های شاهدان میباشد از پیش به هیئ قضات ارائه خواهند شد. زمان ارائه و پذیرش این مدارک توسط هیئت قضات از پیش و بطور واضح و روشن از طریق یک کنفرانس مطبوعاتی در حضور تمامی اعضای هیئت قضات  تعیین شده است.
وکلای مدافع	متهم(حکومت جمهوری اسلامی ایران)، توسط دادگاه، از حق دفاع و داشتن وکلای مدافع برخوردار میباشد. حضور متهم/متهمین در این دادگاه بسیارغیرمحتمل خواهد بود.
هیئت دادستانی	اعضای کمیسیون که در مرحلۀ اوّل موارد اتهام را موجه دانسته و تشکیل دادگاه را ضروری را دانسته اند (چنانچه به این ضروریّت در مرحلۀ اوّل دست پیدا کرده باشند)، میتوانند به عضویت تیم دادستانی در آیند.
زمانبندی	مدّت برگزاری این دادگاه ٣ روز از ٢۵تا ٢٧اکتبر ٢٠١٢، منوط به آمادگی و مهیّا بودن هیئت قضات در نظر گرفته شده است.
دستاوردهای نهائی	هیئت قضات، حکم نهائی خود را پس از شور و تبادل نظر درمیان خود با بیان دلائل خود صادر خواهند کرد. تشکیل جلسات بررسی و مشورت هیئت قضات پس از پایان روند دادگاه بعهدۀ خود هیئت قضات قرار داده خواهد شد.
منابع مالی	کلیۀ منابع مالی تشکیل این دادخواهی توسط کمیتۀ مالی که توسط سازماندهندگان کارزار بنا گذاشته شده است، و بازماندگان و اعضای خانواده های جان سپردگان دهۀ شصت تأمین شده و می شود. کمیتۀ مالی ایران تریبونال تا به ثمر رساندن این دادخواهی، وظیفۀ فراهم آوردن نیازهای مالی این کارزار مردمی جهانی را بعهده خواهد داشت. این کارزار، از هیچ دولت و نهاد مالی و سیاسی وابسته به آن ها کمک مالی نمی گیرد. این کارزار مردمی است و برای رفع نیازهای مالی خود، به مردم و فعالان آن تکیه دارد.